Kościół Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Wolsztynie

---

Historia

Kościół w Wolsztynie ma bogatą historię sięgającą XV wieku, kiedy to w pierwszych dziesięcioleciach tego stulecia została wzniesiona pierwsza świątynia. Niestety, nie przetrwała ona do czasów współczesnych. Kolejna, wykonana w drewnie, powstała około 1630 roku, ale została rozebrana około 1760 roku. W 1787 roku zmieniono jej wezwanie na Niepokalanego Poczęcia NMP; wcześniej nosiła tytuł Wniebowzięcia NMP.

W latach 1767-1769 zbudowano obecną, monumentalną świątynię w stylu barokowym. Jej poświęcenia dokonał opat z Obry, Jan Nepomucen Bystram. Przypuszcza się, że prace budowlane nadzorował Antoni Hoene Wroński z Poznania. Nowa budowla miała formę hallową, trójnawową, opartą na prostokątnym planie. Do jednonawowego prezbiterium dobudowano po bokach zakrystię oraz skarbiec. W tych pomieszczeniach znajdowały się emporowe kondygnacje, co dodawało niezwykłego charakteru wnętrzu.

Wnętrze budowli pokryto dekoracyjnymi kopułami, na których namalowane zostały freski autorstwa Jana Byszkowskiego, polskiego malarza, który był uczniem włoskiego artysty Tombariego. Świątynia, w tej formie, przetrwała aż do 1925 roku, z wyjątkiem wieży, która uległa zniszczeniu w wyniku wielkiego pożaru miasta w 1810 roku. Wieża została odbudowana w 1830 roku.

Docelowy remont i przebudowa kościoła miały miejsce w 1925 roku, kiedy to Stanisław Wróblewski z Poznania, na polecenie księdza proboszcza Zdzisława Zakrzewskiego, przeprowadził gruntowne prace. Stara zakrystia została przekształcona w nową, z dostępem przez przejście za ołtarzem głównym lub kruchtę. Dawna zakrystia i skarbiec utraciły swoje pierwotne funkcje, zyskując nowe wcielenie jako kaplice z ołtarzami.

Kościół przetrwał w dobrym stanie czas wojny, w przeciwieństwie do wielu innych świątyń, które uległy dewastacji. Wymagał jednak pilnego remontu, który przeprowadzono w latach 1946-1950 z inicjatywy księdza proboszcza Antoniego Gryczki oraz księdza Teodora Lercha. Dalsze prace renowacyjne, obejmujące między innymi posadzki oraz naprawy wieży, były kontynuowane przez kolejnych proboszczów po wojnie.

Od 2009 roku kościół przeszedł znaczący remont, którym kierował ksiądz proboszcz Sławomir Majchrzak. W jego trakcie wszystkie ołtarze, w tym główny, zostały poddane gruntownej renowacji, a także stworzono kaplicę Wieczystej Adoracji. Odnowiono również ambonę oraz chrzcielnicę, a w 2014 roku zrealizowano restaurację organów znajdujących się w kościele.

Budynek z zewnątrz

Wieża

Wieża w kościele farnego pierwotnie miała obeliskowy hełm, wykonany z blachy. Niestety, została zniszczona w wyniku ogromnego pożaru, który miał miejsce 19 marca 1810 roku. W ciągu jedenastu lat została odbudowana.

Proboszcz parafii w Wolsztynie, ks. Leonard Szymański, w latach osiemdziesiątych XX wieku, zdecydował, aby z okazji dwusetlecia konsekracji kościoła przywrócić wieży jej historyczny wygląd, projektując kopułę z latarnią według koncepcji architekta Stanisława Siedlarka. Nowa architektura, składająca się z dodatkowej kondygnacji, kopuły przekształcającej się w latarnię oraz hełmu, była o 20 metrów wyższa od uprzedniej, nadając wieży dawny, piękny charakter. W tym samym czasie, 3 grudnia 1983 roku, na wieży zainstalowano trzy dzwony.

Dzwony i Dzwonnica

Na terenie kościoła mieści się późnobarokowa dzwonnica, która powstała pod koniec XVIII wieku, a następnie była odnawiana w XIX i XX wieku. Dzwonnica została wymurowana na planie kwadratu z ściętymi narożnikami, które otoczone są pilastrami. Jej dach jest pokryty blachą i ma stożkowy, ośmiodzielny kształt. W frontowej wnęce umieszczono rzeźbę przedstawiającą Ukrzyżowanego, autorstwa Edwarda Przymuszały z 1934 roku.

Wewnątrz dzwonnicy znajdowały się cztery dzwony: pierwszy z roku 1522, drugi pochodzący z 1534 roku, trzeci z 1617 roku oraz czwarty, datowany na XVIII wiek. Na wieży kościoła zainstalowano trzy dzwony, które umieszczono 3 grudnia 1983 roku, w tym jeden nowy, noszący imię św. Maksymilian.

Elewacja południowa

Elewacja południowa fary wyróżnia się bogatymi zdobieniami. W centralnej części szczytu, w głębokiej wnęce, umieszczono późnobarokową, kamienną rzeźbę Najświętszej Marii Panny Niepokalanej. Rzeźba ma trójdzielną kompozycję, charakteryzuje się wysokim szczytem, otoczonym wolutami, jest opilastrowana oraz zwieńczona gzymsowym, trójkątnym frontem. Ponad belkowaniem znajduje się attyka, gdzie ulokowane są rzeźby św. Floriana oraz św. Stanisława biskupa, pochodzące z około 1870 roku.

Fasada kościoła jest częściowo zasłonięta przez dobudowaną w 1925 roku zakrystię.

Prezbiterium i ołtarz główny

W centralnej części prezbiterium znajduje się imponujący, czterokolumnowy ołtarz główny, który został stworzony z myślą o obrazie Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej. To dzieło powstało na przełomie XVI i XVII wieku, a jego bogata dekoracja przyciąga uwagę wielu wiernych.

Ołtarz zdobią liczne rzeźby aniołków, jak również figury czterech Ewangelistów, które tworzą niezwykle urokliwą kompozycję. W jego centralnej części umieszczono obraz NMP Niepokalanie Poczętej, który został wykonany w XVII wieku. Warto zauważyć, że w 1666 roku obraz ten znajdował się w starym kościele św. Katarzyny w Komorowie.

Obraz ten został wzbogacony barkową sukienką w drugiej połowie XVIII wieku, z inicjatywy księdza F. Paschalskiego. Wykonano ją z wotów srebrnych, które zgromadzono w kościele komorowskim. Z ważnymi ceremoniałami, obraz ten został przeniesiony 7 grudnia 1783 roku i umieszczony w głównym ołtarzu w wolsztyńskiej farze, stając się obiektem szczególnej czci.

Wizerunek osłania inny obraz, przedstawiający Świętą Rodzinę z Nazaretu, który pełni rolę wzoru dla chrześcijańskich rodzin. Dzieło to, inspirowane przez Rafaela Santi, nosi tytuł „Sposalizio”. Prezbiterium oraz ołtarz główny przeszły gruntowny remont w latach 2009-2010, pod kierownictwem proboszcza ks. Sławomira Majchrzaka, co przyczyniło się do poprawy ich stanu oraz podkreślenia ich historycznej wartości.

Wnętrze kościoła

Wnętrze kościoła Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Wolsztynie charakteryzuje się przestronnością oraz doskonałą akustyką, co umożliwia korzystanie z jego zasobów zarówno podczas mszy, jak i osobistej modlitwy. Główna nawa jest szeroka i stosunkowo krótka, co zapewnia doskonałe widoki na ołtarz oraz możliwość wyraźnego słyszenia kazań. Nawy boczne są przeznaczone do indywidualnej kontemplacji, oddzielone smukłymi, ośmiobocznymi filarami, które są ozdobione pilastrami z ornamentyką rokokową, co ułatwia swobodne poruszanie się procesji wewnątrz świątyni.

Ambona

Ambona, reprezentująca późny barok, zdobiona jest rzeźbami znaczących ojców Kościoła. Na jej korpusie widnieją figury św. Ambrożego, św. Augustyna, św. Jana Chryzostoma oraz św. Grzegorza Wielkiego. Na zwieńczeniu baldachimu umieszczono rzeźbę Chrystusa, znanego jako Salvador Mundi – Zbawiciel Świata.

Chrzcielnica

Chrzcielnica, prezentująca rzeźbioną grupę przedstawiającą Chrzest Chrystusa, otoczona jest ozdobnym tłem z draperii, zakończonym baldachimem. Jej forma przypomina klasycystyczny wazon.

Chór organowy

Chór organowy wyróżnia się podwójnymi filarami, które są podtrzymywane przez dwie kariatydy anielskie. Stanowi to jeden z najpiękniejszych elementów architektonicznych kościoła. Wnętrze chóru nawiązuje do wpływów jezuickich, wyraźnie widocznych w ośmiokątnych filarach, które przypominają te z jezuickiego kościoła św. Jana w Wilnie. Balkon chóru muzycznego również wspierają rzeźby aniołów.

Droga Krzyżowa

Stacje Drogi Krzyżowej zostały poświęcone w 1927 roku przez ks. Zdzisława Zakrzewskiego, który był ówczesnym proboszczem. Wykonane z terakoty w dwóch odcieniach bieli, stacje desygnowano na tło z połyskiem oraz matowe figury, a całość umieszczono w cementowych ramach, które pomalowano na różowo. Początkowo drewniane krzyżyki były złocone. Warto wspomnieć, że starsza, barokowa droga krzyżowa, ofiarowana przez rodzinę Gajewskich w latach 1775-1780, została przekazana Ojcom Oblatom i umieszczona w kościele klasztornym w Obrze.

Krypty

Pod nawą główną fary znajdują się krypty, gdzie spoczywają fundatorzy kościoła: Rafał i Katarzyna z Tworzyańskich Gajewskich oraz ich rodzina.

Organy

Organy w wolsztyńskiej farze pochodzą z 1879 roku i są dziełem firmy Gebrüder Walter. Opracowane w pierwotnej formie, nie były modyfikowane od momentu ich powstania, a piszczałki prospektowe zachowały się mimo trwających działań wojennych podczas I wojny światowej. Instrument charakteryzuje się mechaniczną trakturą oraz wiatrownicami stożkowymi, a grający usytuowany jest twarzą do głównego ołtarza. Wciąż działa oryginalne urządzenie kalikujące, mimo że system zasilania jest elektryczny. Organy są wykorzystywane codziennie w liturgii, a każdego roku w sierpniu odbywają się na nich koncerty. W latach 2013-2014 generalny remont przeprowadziła firma Adama Olejnika ”Ars Organum”, która obecnie dba o instrument. Po remoncie organy zostały poświęcone 30 listopada 2014 roku przez abp. Stanisława Gądeckiego, metropolitę poznańskiego.

Dyspozycja instrumentu

Manuał I (C-f”)	Manuał II (C-f”)	Pedał (C-d’)
1. Bordun 16′	1. Principal 8 Fuß	1. Principal 16 Fuß
2. Prinzipal 8′	2. Aeoline 8 Fuß	2. Subbaß 16 Fuß
3. Hohlflaute 8′	3. Salicet 8 Fuß	3. Octavbaß 8 Fuß
4. Gamba 8′	4. Gedact 8 Fuß	4. Violoncello 8 Fuß
5. Rohrflaute 4′	5. Portunal 8 Fuß	5. Posaune 16 Fuß
6. Oktave 4′	6. Flaut travers 4 Fuß	_
7. Quinte 2 2/3′	7. Octave 4 Fuß
8. Supper octave 2′	8. Progressiv harmonica 1-2-3 fach
9. Mixtur 3-4 fach	9. Fagott Oboe 8 Fuß
10. Cornet 3 fach 1′ (od c’)	_
11. Trompete 8′

Urządzenia pomocnicze

• manual Coppel,
• pedalcoppel,
• tutti,
• forte,
• piano,
• crescendo (żaluzje II manuału),
• calcanten ruf (dzwonek kalikancki),
• evacuant.

Ołtarze boczne

Ołtarze znajdujące się w nawach bocznych są zorganizowane w pary, co nadaje im spójny i harmonijny wygląd.

Dwukolumnowe, rokokowe z 1780 roku

Wśród nich wyróżnia się Ołtarz Matki Bożej Różańcowej, gdzie umieszczono obraz NMP, datowany na XVIII wiek. Otoczony jest piętnastoma tondami, które przedstawiają tajemnice różańca. Obraz został sprowadzony z Rzymu przez Apolinarego Gajewskiego, patrona tego kościoła. To przy tym ołtarzu skupiało się Bractwo Różańcowe, które zostało erygowane w 1674 roku. Dodatkowo, na ołtarzu znajdują się rzeźby: św. Józefa, tajemniczego świętego oraz płaskorzeźba św. Jana Chrzciciela. W 2012 roku ołtarz wzbogacił się o nowy obraz św. Jana Pawła II, który umieszczony został w rokokowym tondzie.

Drugim ołtarzem w tej grupie jest Ołtarz św. Krzyża, który do przeprowadzenia przebudowy kościoła w 1925 roku był zlokalizowany równolegle do głównego ołtarza. W jego wnętrzu znajduje się Krucyfiks, a także rzeźby przedstawiające Matkę Boską Bolesną oraz św. Jana. Od 2012 roku w rokokowym tondzie umieszczono nowy obraz – św. Ojca Pio.

Rokokowo – klasycystyczne, z lat 1787-1790

W tej kategorii szczególne miejsce zajmuje Ołtarz Przemienienia Pańskiego, w którym umieszczono obraz będący kopią dzieła Rafaela, sprowadzonego z Rzymu przez Adama Gajewskiego. Ołtarz ten był niegdyś związany z Bractwem Literackim, które zapoczątkowane zostało w Wolsztynie przed rokiem 1603.

Kolejnym ołtarzem jest Ołtarz św. Rafała Archanioła, który ukazuje świętego pochylającego się nad uciśnionymi, przynosząc im ulgę w cierpieniu. Jego obecność w farze jest związana z burzliwą historią miasta, gdzie często występowały epidemie oraz inne klęski żywiołowe.

Również istotny jest Ołtarz św. Rocha, który przedstawia świętego w stroju pielgrzyma. Widoczny jest jego atrybut w postaci laski pielgrzymiej, a także anioła czuwającego, bukłaka na wodę, torby podróżnej oraz psa niosącego chleb. Już od średniowiecza był on uznawany za orędownika w czasie epidemii, takich jak dżuma czy cholera. Jego kult był wyjątkowo silny w Wolsztynie, gdzie epidemie występowały często.

Następnym w kolejności jest Ołtarz św. Kajetana, który został umieszczony w farze prawdopodobnie jako wyraz uznania dla ks. Kajetana Gliszczyńskiego, wizytatora generalnego, który odwiedził parafię w 1777 roku, będąc świadkiem budowy świątyni.

Kaplica Wieczystej Adoracji

Kaplica ta została poświęcona przez Ks. Arcybiskupa Stanisława Gądeckiego 15 sierpnia 2010 roku. Wcześniej w jej miejscu mieściła się zakrystia, która w 1925 roku została otwarta do prezbiterium według projektu architekta Stefana Cybichowskiego z Poznania.

Kaplica Najświętszego Serca Jezusa

Kaplica ta znajduje się po prawej stronie od wielkiego ołtarza. Przed przebudową, która miała miejsce w 1925 roku, w tym miejscu ulokowany był skarbiec. Nad skarbcem znajdowała się również biblioteka kościelna, w miejscu dzisiejszego balkonu. Na ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający Chrystusa ubiczowanego, znany jako „Ecce Homo”.

Freski

Prace nad freskami w Kościele Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Wolsztynie zakończono w 1778 roku. Wspaniałym autorem tych dzieł jest Jan Byszkowski, który był uczniem włoskiego artysty Tombariego. Freski te odgrywają ważną rolę w przestrzeni kościoła, przedstawiając bogaty wachlarz motywów i scen religijnych.

W nawie głównej możemy podziwiać dziesięć chórów anielskich, które niosą ze sobą atmosfę adoracji Baranka Bożego, a także różnorodne sceny z raju, Narodzenie Jezusa, a także personifikację władzy świeckiej i duchownej.

W nawie lewej zachwycają takie wątki jak wizerunek św. Rocha, cud w Kanie Galilejskiej, a także moment, gdy Mojżesz podwyższa miedzianego węża na pustyni, co jest głębokim odzwierciedleniem duchowej symboliki biblijnej.

Z kolei w nawie prawej uwagę przykuwają dynamiczne obrazy, takie jak źródło tryskające na pustyni po uderzeniu laski Mojżesza. Ponadto, przedstawieni są archanioł Rafał wraz z Tobiaszem, sen Jakuba oraz postać św. Anny, co zwiększa różnorodność fresków i ich teologiczną głębię.

---

Oceń: Kościół Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Wolsztynie

---